Heybeliada’nın tarihi ve kültürel zenginliklerinden biri olan Aya Triada Manastırı ve Ruhban Okulu, İstanbul’un önemli bir dini ve eğitim merkezi olarak büyük bir tarihsel öneme sahiptir. İşte bu manastır ve okulun tarihi ile ilgili detaylar
Manastırın Kuruluşu ve İsmi
Aya Triada Manastırı, Hıristiyanlığın Kutsal Üçlüsü’ne (Aya Triada) ithaf edilmiştir. 1063 yılında Bizans İmparatoriçesi Katerina Komnini tarafından bu manastıra hediye edilen el yazısı bir İncil üzerinde “Heybeliada Aya Triada Manastırı” ifadesi kullanılmıştır. Manastır, Bizans döneminde bazen sarayın dinlenme yeri, bazen sürgün yeri olarak kullanılmıştır.
İstanbul’un Fethi Sonrası Faaliyetler
İstanbul’un fethi sonrasında dahi manastırın faaliyetleri devam etmiştir. 1844 yılında, Patrik IV. Germanos’un destekleriyle Ruhban Okulu açılmıştır. Ancak, manastır ve okul, 1894 yılındaki büyük depremde hasar görmüş ve II. Abdülhamit’in izniyle yeniden inşa edilmiştir. Yeniden inşa edilen bina, bugün hala ayakta durmaktadır.
Okulun Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri
Ruhban Okulu, 1844 yılında açıldığından kapatıldığı 1971 yılına kadar 127 yıl boyunca eğitim vermiştir. Bu süre zarfında yaklaşık 1000 öğrenci mezun olmuştur. Okul, öğretmenlerinin tamamının Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak üzere Milli Eğitim Bakanlığı tarafından atanmıştır.
Okulun lise ve teoloji bölümleri bulunuyordu. Lise bölümünde Türk dili ve edebiyatı da dahil olmak üzere çeşitli dersler Türkçe olarak veriliyordu. Ruhban Okulu’ndan mezun olan öğrencilerin büyük bir kısmı din adamlığına yönelirken, bazıları farklı alanlara yönelmiştir. Mezunlar arasında İstanbul Rum Patriği V. Konstantin ve VII. Krillos gibi önemli din adamları da bulunmaktadır.
Manastırın Kütüphanesi
Manastır, Patrikhane’ye bağlı çalışan zengin bir kütüphaneye sahiptir. Bu kütüphanede 80.000’in üzerinde kitap bulunmakta ve dünyanın dört bir yanından sürekli olarak yeni kitaplar ve yayınlar alınmaktadır. Kütüphanedeki kitaplar çoğunlukla ilahiyatla ilgili olsa da tarih, dil ve edebiyat, hukuk, coğrafya, arkeoloji ve sanat tarihi gibi farklı konularda da kitaplar bulunmaktadır.
Aya Triada Kilisesi
Manastırın bahçesinde bulunan Aya Triada Kilisesi, manastırın adını taşıyan ve bir yangında yok olan eski kilisenin yerine inşa edilmiştir. Kilisenin ibadete açılış tarihi 1 Mayıs 1844 olarak kayıtlara geçmiştir. Kilisede Piskopos tahtı, vaiz kürsüsü ve çeşitli ikonalar bulunmaktadır. Kilisenin çan kulesi olmadığı için çanlar, kilisenin bahçesinde özel bir yerde durmaktadır.
Okulun Kapanışı
Ruhban Okulu, Türkiye’deki özel yüksekokulların 1971 yılında kapatıldığı dönemde kapatılmıştır. Türkiye’de benzer bir kurum olmadığı için manastırın eğitim faaliyetleri sona ermiştir.
Aya Triada Manastırı ve Ruhban Okulu, İstanbul’un tarihine ve kültürel mirasına önemli bir katkı sağlamış ve Hıristiyan Ortodoks dünyasında saygın bir yere sahip olmuştur. Bugün manastır, turistik gezilere açık bir şekilde ziyaretçilerini ağırlamaktadır.